نظافت و نگه‌داری دستگاه اسپرسو‌ساز و آسیا

در بدو ورود به کافه یا فضایی که می‌توان در آن مکان از نوشیدن قهوه لذت برد، فارغ از فضا و زیبایی اطراف‌مان اولین چیزی که توجه ما را به خود جلب می‌کند، دستگاه اسپرسوساز و آسیایی‌ است که باریستا با ظرافت و مهارت از آنها استفاده می‌کند.

در دنیای عصاره‌گیری و آماده‌سازی نوشیدنی اسپرسو، دستگاه اسپرسوساز و آسیا مهم‌ترین و اصلی‌ترین ابزار ما برای آماده‌سازی این نوشیدنی است. همچنین، با افزایش مصرف قهوه در دهه‌های اخیر، دستگاه‌ های اسپرسوساز خانگی مختلف و نیز دستگاه‌ های آسیای مناسب برای فضای خانه و کار طراحی شده‌اند و امروزه عموم افراد در خانه‌ی خود و یا حتی در محل کار، می‌توانند از نوشیدنی اسپرسویی که خودشان عصاره‌گیری کرده‌اند لذت ببرند.

از آنجایی که این دو، اصلی‌ترین اجزای مورد نیاز برای عصاره‌ گیری اسپرسو هستند، نظافت مرتب و نگه‌داری مناسب، علاوه‌بر بالا بردن کیفیت و طعم نوشیدنی باعث افزایش عمر مفید این دستگاه‌ها نیز می‌شود. دستگاه اسپرسوساز و آسیا، دو ابزار مکانیکی به‌حساب می‌آیند و برخی روش‌ها و برنامه‌ریزی‌ها برای نگه‌داری و نظافت آنها پیشنهاد شده‌است که در ادامه‌ی این مقاله، به توضیح هرکدام از این‌ها خواهیم پرداخت. 

نظافت و نگه‌داری دستگاه اسپرسوساز

نمی‌توان یک اسپرسو بی‌نقص عصاره‌گیری کرد مگر اینکه دستگاه ما تمیز و در بهترین حالت عملکرد خود باشد. از مهم‌ترین مواردی که در حین کارکردن با ماشین اسپرسوساز باید به آن توجه کرد، تمیز بودن هدگروپ‌ و پورتافیلتر است چون آبی که برای عصاره‌گیری اسپرسو استفاده می‌شود از این دو مجاری عبور می‌کند و کثیف بودن هر یک از این دو، مستقیما طعم و مزه‌ی عصاره‌‌ی قهوه را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهند.

تمیز کردن هدگروپ و پورتافیلتر، قبل و بعد از عصاره‌گیری اسپرسو بسیار حائز اهمیت است. قبل از شروع عصاره‌گیری، هنگامی که می‌خواهیم سابه‌ی قهوه را درون سبد پورتافیلتر بریزیم، باید از خشک بودن آن مطمئن شویم چرا که وجود حتی چند قطره‌ آب در درون سبد، حتی قبل از اینکه پورتافیلتر را بر روی دستگاه ببندیم، موجب شروع  عصاره‌گیری و واکنش بین آب و سابه‌ی قهوه درون سبد آن می‌شود و تاثیر منفی در عصاره‌ی نهایی ما می‌گذارد؛ به‌همین دلیل، قبل از هرچیزی آن را با یک دستمال پارچه‌‌ای، خشک و تمیز می‌کنیم.

دانه‌ی برشته‌شده‌ی قهوه، دارای هزاران ترکیب مختلفی است که هرکدام درکنار یکدیگر باعث ایجاد و شکل‌گیری عناصر مختلفی در نوشیدنی می‌شوند. این ترکیبات از اسیدهای پیچیده گرفته تا روغن‌ها را در بر می‌گیرد. از آنجایی که عصاره‌ی اسپرسو دارای غلظت بالایی است، استفاده‌ی مکرر از پورتافیلتر و ماشین اسپرسوساز، باعث می‌شود که برخی از این ترکیبات به سبد و فضای داخلی پورتافیلتر چسبیده و عصاره‌گیری‌های بعدی ما را تحت تاثیر قرار دهد.

همچنین بعد از  فشردن دکمه‌ی عصاره‌گیری و اتمام فرایند آن، به دلیل ایجاد خلاء در فضای هدگروپ، مقداری از عصاره‌ی قهوه وارد هدگروپ می‌شود. برخی از شرکت‌های تولید‌کننده‌ی مواد شوینده‌، پودر شستشوی اسپرسو برای نظافت پورتافیلتر و ماشین اسپرسوساز تولید کرده‌اند که میتوان برای نظافت و پاک کردن ترکیبات چگال عصاره‌ی قهوه از آنها استفاده کرد.

 بهترین زمان‌بندی برای نظافت پورتافیلترها با پودر شوینده، ۴ الی ۶ بار در هفته است اما در کافه‌هایی که برای حجم بالایی از میهمانان قهوه سرو می‌شود، این زمان‌بندی به شبی ۱بار تغییر می‌کند. برای انجام این کار، یک ظرف خالی برداشته و پورتافیلترها را درون آن قرار دهیم.

سپس مقدار مناسبی از پودر شوینده (یک پیمانه) را درون ظرف ریخته و بر روی آن آب جوش میریزیم تا پودر به خوبی در آب حل شود و اثرات باقی‌مانده‌ی اسپرسو را از روی تمام قسمت‌های پورتافیلتر و سبد آن پاک کند. زمان کافی برای انجام این کار ۱۰دقیقه است چون به‌دلیل دمای بالای آب و همچنین وجود ترکیبات اسیدی و پاک‌کننده‌ی قوی در پودر شستشوی اسپرسو، اگر زمان همجواری طولانی مدت با سبدهای پورتافیلتر داشته باشند، خوردگی دربین منافذ و داخل سبد پورتافیلتر رخ می‌دهد.

درآخر، این را هم باید در نظر داشته باشیم که به دلیل واکنش‌پذیری بالای پودر شوینده با آب جوش، محلول شوینده به سرعت میتواند تولید کف کند و ظرف سرریز شود، به‌همین دلیل بهتر است که آب جوش را در یک جریان ثابت و آرام به ظرف اضافه کنیم.

ماشین اسپرسوساز در هر مکانی که باشد، از کافه و رستوران گرفته تا خانه و محل کار، قلب تپنده‌ی آنجاست. همانطور که گفتیم، در عصاره‌گیری‌های پیاپی از ماشین اسپرسوساز، ترکیبات غلیظ و روغن‌های قهوه به تدریج به داخل فضای هدگروپ نفوذ می‌کنند و بر فضای آن اثر می‌گذارند. برای انجام شستشوی داخلی ماشین اسپرسوساز (Backflush) ، نیاز به استفاده از سبد کور (Blind basket) داریم.

سبدهای کور درواقع به‌این منظور طراحی شده‌اند تا بتوانیم به‌راحتی ماشین اسپرسوساز را تمیز کنیم. این سبد‌ها طوری ساخته شده‌اند که هیچگونه آبی را از خود عبور نمی‌دهند و همین باعث می‌شود که تمام آبی که از هدگروپ درحال انتقال به سبد کور است، به داخل هدگروپ باز گردد و موجب تمیزشدن فضای داخل آن خواهد شد. برای انجام اینکار، آخر هرشب قبل از خاموش کردن ماشین اسپرسوساز، سبد کور را به‌جای سبد اصلی پورتافیلتر قرار می‌دهیم

. سپس یک پیمانه از پودر شستشو‌ی اسپرسو که برای تمیزکردن پورتافیلترها نیز از آنها استفاده کرده‌ایم را درون سبد میریزیم. مرحله‌ی بعدی، بستن پورتافیلتر برروی هدگروپ است.

برخی ماشین‌های اسپرسوساز صنعتی و همچنین خانگی، قابلیت انجام اتوماتیک فرایند شستشوی داخلی ماشین اسپرسوساز را دارند اما در برخی دستگاه‌ها، این فرایند به صورتی دستی انجام میگیرد. برای انجام دستی (Manual) شستشوی داخلی ماشین اسپرسوساز به این طریق عمل میکنیم: 

۱- بعد از قراردادن پورتافیلتر در هدگروپ، دکمه‌ی عصاره‌گیری را میزنیم و 5ثانیه صبر می‌کنیم.

۲- بعد از اتمام 5ثانیه، دکمه عصاره‌گیری را دوباره می‌زنیم تا جریان آب قطع شود و سپس ۵ ثانیه صبر می‌کنیم.

۳- این فرایند دو مرحله‌ای را ۵ بار پشت سر هم تکرار می‌کنیم.

نظافت و نگه‌داری دستگاه آسیا

مشخصا دستگاه آسیا از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین ابزارهای مورد نیاز برای عصاره‌گیری و دم‌آوری مناسب از قهوه است. حتی اگر از قدرتمندترین و باکیفیت ترین آسیای موجود استفاده کنیم، درصورت عدم انجام نظافت و نگه‌داری مناسب، نمی‌توانیم به آن عصاره‌ای که مد نظر ماست دست پیدا کنیم.

از آنجایی که برای قابلیت استفاده از دانه‌های قهوه و عصاره‌گیری از آنها، دانه‌های قهوه برشته می‌شوند تا برای آسیا شدن قابلیت شکنندگی پیدا کنند، دارای مقادیری از روغن‌ها نیز هستند. تیغه‌های دستگاه آسیا طوری طراحی شده‌اند که در سرعت بسیار بالا و با قدرت زیاد، دانه‌ها را با توجه به درجه آسیای تنظیم شده، خورد کرده و سپس به ذرات ریز برش می‌زند؛ درنتیجه‌ی این فرایند، روغن‌های موجود در سطح قهوه و همچنین ذرات بسیار ریز قهوه با تیغه‌ها تماس پیدا کرده و به آنها می‌چسبند که در بلندمدت در صورت انجام نشدن نظافت، ممکن است قهوه‌های ریزساب بسیار زیادی به تیغه‌ها چسبیده و حتی مجاری خروجی دستگاه آسیا را دچار مشکل کند.

دانه‌های قهوه، پس از اینکه آسیا می‌شوند، به سرعت عطر و رایحه‌ی خود را که بسیار در ادراک طعم دلپذیر قهوه تاثیرگذار هستند از دست می‌دهند. به‌همین دلیل، اگر مدت زیادی تیغه‌ها و مجاری خروجی دستگاه آسیا را نظافت نکنیم، ممکن است درهربار آسیا کردن قهوه، ریزساب‌های باقی‌مانده بر روی تیغه‌ها از فرایند آسیای قبلی با سابه‌ی تازه‌ی قهوه‌های جدید مخلوط شده و مستقیما اثر منفی بر روی عطر و طعم فنجان ما داشته‌باشد.

– هرچقدر دانه‌ی قهوه‌ای که ما آسیا می‌کنیم، تیره‌ برشت‌تر باشد، قطعا‌ روغن و قهوه‌ی ریزساب بیشتری بر روی سطح تیغه‌ها و لوله‌ی خروجی باقی می‌ماند که در این صورت، باید در فواصل زمانی کوتاه‌تری تیغه‌ها و دستگاه آسیا را نظافت کنیم.

– یکی از تاثیرگذار ترین روش‌ها، استفاده از تمیزکننده‌های مخصوص دستگاه آسیا است. این تمیزکننده‌ها، ریزساب‌‎ها و روغن‌های باقی‌مانده برروی تیغه‌ها را از بین برده و دیسک تیغه‌ها را تمیز می‌کند. همچنین، به‌دلیل نوع ساختار و ترکیبات موجود در این تمیزکننده‌ها، هیچ گونه بو یا اثری از خود برروی تیغه‌ها و دستگاه آسیا باقی نمی‌گذارند. استفاده از این تمیزکننده‌ها، درنهایت تضمین‌کننده‌ی ثبات و کیفیت عصاره‌‌ی قهوه در داخل فنجان خواهند بود.

اگرچه ممکن است میزان استفاده‌ی ما از دستگاه آسیا و اسپرسوساز به اندازه‌ای نباشد که بخواهیم هر روز آنها را تمیز کنیم اما توجه و اهمیت قائل بودن نسبت به این مسئله، جدای از بالابردن و ایجاد ثبات و کیفیت در عصاره‌ی اسپرسو و فنجان ما، موجب بالارفتن عمر مفید دستگاه و جلوگیری اتلاف انرژی و منابع مهم دیگر خواهد شد.

برای کاوش بیشتر:

۱- https://perfectdailygrind.com/2015/09/espresso-machine-maintenance-the-essentials/

۲- https://perfectdailygrind.

com/2018/11/how-to-clean-maintain-your-espresso-machine/

۳- https://perfectdailygrind.com/2021/11/cleaning-and-maintaining-your-coffee-grinder/

۴- https://www.coffeecircle.com/en/e/coffee-grinder-cleaning